تاریخچه مهندسی صنایع

اهرام ثلاثه را حتما تاکنون بارها و بارها دیده‌اید و بی‌شک می‌دانید که یکی از عجایب هفتگانه جهان به شمار می‌آیند. آیا به دلیل این انتخاب اندیشیده‌اید ؟! آیا می‌دانید که مهندسی پیچیده و متفکرانه‌ای که در ساخت آنها به کار رفته، اهرام ثلاثه را به یکی از معظم‌ترین آثار تمدن بشری تبدیل ساخته‌است ؟! درست حدس زده‌اید ؛ نخستین گامهای ملموس مهندسی را می‌توان در ساخت اهرام مصر دید که تاریخ آنها به قرنها پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد.
مهندسین بین‌النهرین (سرزمین مابین دجله و فرات در عراق کنونی) نیز پی برده بودند که برای ساخت ساختمانهای عمومی باید زمین را گود کنند و بدین ترتیب آغازین کاربردهای بیل در کندن زمین مرسوم شد. از سوی دیگر، مهندسین یونانی نیز نقش بسیار زیادی در امر مهندسی و بویژه در ساختمان سازی و مکانیک داشته‌اند ...
گرچه در این سوابق، پیشینه بارزی از مهندسی صنایع به چشم نمی‌خورد، اما کاربرد مهندسی صنایع در آنها نهفته و به سزاست ؛ در آن زمان هنوز تعریفی از مهندسی صنایع و حتی مهندسی وجودنداشته اما دست‌اندرکاران باستانی ما بی‌آنکه بدانند نخستین فعالیتهای مهندسی را پایه‌ریزی می‌کرده‌اند و هدف ما از بیان چنین مواردی نیز همین بوده تا دانسته‌ شود کوششهایی که ماهیت مهندسی داشته‌اند ریشه در اعماق تاریخ دارند و آغازشان صرفاً به یک یا چندین قرن اخیر باز نمی‌گردد. پس از بیان این مقدمات گمان می‌کنید اغراق می‌شود اگر ادعا کنیم: انسان از بدو خلقت مهندس آفریده شده‌است ؟! با همه اینها طلیعه پیشرفت چشمگیر در علوم مهندسی به اواخر قرن هیجدهم میلادی باز می‌گردد

فردریک تیلور و آغاز تجزیه و تحلیل روشها
شخصی که او را پدر مدیریت علمی و مهندسی صنایع می‌شناسیم، فردریک تیلور (1856،1915)
است. وی که یک مهندس مکانیک بود، در طول فعالیت خود در صنایع فولاد‌ سازی، روش بهتری را
برای انجام فعالیتهای کاری کارگران پایه‌گذاری کرد و به این ترتیب به عنوان اولین فردی که یک تئوری کامل در اصول مدیریت و مطالعه روش را پایه‌گذاری و تکمیل کرده، شناخته شد.
زمانی که تیلور به عنوان سرکارگر در شرکت فولادسازی میدویل فعالیت می‌کرد، ابتدا شروع به بررسی و حل مسائلی از قبیل بهترین روش انجام کار و شناسایی عناصر کاری کرد.
چند سال بعد که او در صنایع فولاد بتهلم مشغول فعالیت بود، مطالعه مشهوری در زمینه روش انجام کار در معدن سنگ انجام داد. تعداد 400 تا 600 کارگر مشغول جابجا کردن سنگ بودند. وی با مطالعه اندازه بیل‌ها و مقدار موادی که با هر بیل می‌توانستند جابجا شوند، به این نتیجه رسید که اگر هر بیل 5/21 پوند بار را جابجا کند، مقدار موادی که در روز جابجا می‌شود بیشترین مقدار ممکن خواهد بود. بدینوسیله این امکان فراهم شد که در طول سه روز بدون کاهش حجم تولید، تعداد کارگران تا 140 نفر کاهش یابد. با این روش هزینه استخراج از 7تا8 سنت در تن به 3تا4 سنت در تن کاهش یافت.
یکی دیگر از کارهای بزرگ تیلور در بتهلم بارکردن آهن خام روی واگن‌های باری بود. برای این کار
نیاز بود که کارگر آهن خام را از یک توده روی زمین برداشته، روی یک تخته شیب‌دار حرکت دهد و درون واگن خالی کند. تیلور با مطالعه عمیق این مجموعه ساده حرکات، توانست برنامه زمانی برای انجام هر فعالیت ارائه دهد و دستمزد روزانه کارگران را براساس میزان کار انجام شده و نه بصورت روزانه پرداخت کند. با به کاربردن روش جدید هرکارگر ماهر و قوی 47 تن آهن خام را در روز جابجا می‌کرد و85/1 دلار دریافت می‌کرد در حالی که قبلا به طور متوسط12 تن آهن خام جابجا می‌شد و به هر کارگر 15/1 دلار پرداخت می‌شد. کارگران در ابتدا به مخالفت با دیدگاه تیلور پرداختند اما بعد از مطرح نمودن یک سیستم پرداخت تشویق نقدی آنان نیز با تیلور همراه شدند.
در آن هنگام تیلور به پیشرفت‌های مهمی در روش‌های انبارداری و استاندارد کردن شغل‌ها دست یافت. وی به کمک گانت توانست دستمزد کلیه کارهای تولیدی را بر مبنای میزان تولید تدوین کند.
آخرین کتاب تیلور، اصول مدیریت علمی اولین تلاش در جهت ترسیم یک فلسفه مدیریت است. او اولین فردی بود که سعی داشت با مرتبط نمودن و شناساندن عناصر مختلف مدیریت، به مفهومی همگون دست یابد. فرمول او برای به حداکثر رساندن سطح تولید شامل سه عنصر کار مشخص، زمان مشخص و روش مشخص است که این فرمول از مفاهیم پایه مهندسی صنایع است. نویسنده‌ای به نام جیمزچاپمن، نقش بی‌نظیر تیلور را به صورت زیر عنوان نموده است:
تعیین علمی استانداردهای کار.
سیستم پرداخت دستمزد بر مبنای یک استاندارد از میزان کار انجام شده توسط هر کارگر.
ریاست وظیفه‌ای.
انقلاب فکری که تیلور آن را پیش‌نیاز برپایی و اجرای مدیریت علمی می‌دانست.

نوشته شده توسط: سید محمد محسنی